داده‌های جدید وزارت بهداشت که در اختیار تسنیم قرار گرفته نشان می‌دهد میزان زایمان به روش سزارین در ایران نزدیک به ۵۶ درصد و بیش از سه برابر استاندارد جهانی است! استان گیلان که به پیرترین استان کشور نیز شهرت دارد، در صدر جدول انجام سزارین قرار دارد.
این روزها اگر پای تجربه مادرها از زایمان و فرزندآوری بنشینیم، به کمتر مواردی برمی‌خوریم که تجربه زایمان طبیعی داشته باشند! علیرغم اثبات عوارض متعدد زایمان‌هایی که به روش سزارین صورت می‌گیرد، اکثر زنان باردار، به دنبال پزشکانی هستند که آن‌ها را به انجام عمل سزارین توصیه کنند.
۵ تا ۱۵ درصد زایمان‌ها در جهان به روش سزارین
براساس آخرین برآوردها، نرخ سزارین در جهان به طور متوسط ۱۸ درصد است که البته این رقم در کشورهای مختلف متفاوت است و براساس آمار سازمان جهانی بهداشت، در کشورهای پیشرفته تنها ۵ تا ۱۵ درصد زایمان‌ها به روش سزارین انجام می‌شود.
سزارین در ایران ۳ برابر استاندارد جهانی!
با وجود این، آمار سزارین در ایران، به طرز عجیبی بالاست! آخرین بررسی‌های وزارت بهداشت از آمار سزارین در کشور حاکی از آن است که ۵۵.۸ درصد از زایمان‌ها یعنی بیش از نیمی از تولدهای کشور به روش سزارین انجام می‌شود. با مقایسه این رقم با میانگین جهانی، درمی‌یابیم که آمار سزارین در ایران بیش از ۳ برابر متوسط جهانی است.
نگاهی به آمار سزارین در سال‌های گذشته نشان از روند به شدت صعودی این عمل جراحی و افزایش محبوبیت این نوع روش بین زنان باردار ایرانی دارد. به طوری که در سال ۱۳۷۹ تنها ۳۵ درصد از زایمان‌ها به روش سزارین انجام می‌شد، این آمار در سال ۱۳۸۴ به ۴۰ درصد رسید و اکنون نزدیک به ۵۶ درصد از تولدهایی که در ایران رخ می‌دهد از طریق عمل جراحی سزارین بوده است.
جدول زیر که در سایت سازمان جهانی بهداشت منشتر شده، نرخ سزارین را در کشورهای مختلف در سال‌های گذشته نشان می‌دهد. همانطور که در جدول نیز مشخص است، کشور ما در سال ۲۰۱۰ میلادی که نرخ سزارین در آن ۴۵ درصد بوده است در این شاخص اختلاف چشمگیری با سایر کشورها به ویژه کشورهای پیشرفته داشته است.
یک جراحی و ده‌ها خطر برای مادر
بسیاری از زنان، سزارین را یک روش لوکس و آسان برای تولد نوزاد خود می‌دانند غافل از آن که علیرغم تصور بسیاری از مادران، عوارض ناشی از زایمان کردن به روش سزارین بسیار بیش از زایمان طبیعی است که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:
افزایش خطر مرگ مادران با انجام سزارین
در مواردی که روش سزارین برای مادران انتخاب می‌شود در مقایسه با زایمان طبیعی، مرگ و میر مادران افزایش چشمگیری پیدا می‌کند؛ علل اصلی مرگ و میر در این زمینه عفونت تنفسی، خونریزی و ایجاد لخته خون در عروق (ترومبوآمبولیسم) است.
سزارین‌کرده‌ها در معرض خطر عفونت
روش زایمان، مهم‌ترین عامل خطر برای پیدایش عفونت است؛ عفونت رحم بعد از زایمان سزارین نسبتاً شایع است و در مقایسه با زایمان سزارین، عفونت به دنبال زایمان طبیعی نسبتا ناشایع است.
عوارض ناشی از زخم سزارین
یکی از مشکلاتی که ممکن است در جراحی سزارین رخ دهد عفونت محل زخم با خونریزی و بازشدگی محل زخم است که این عارضه نیز جزو شایع‌ترین علل مرگ و میر مادران بعد از انجام سزارین محسوب می‌شود و موجب بستری شدن بیشتر فرد در بیمارستان و مراجعات چندباره وی به پزشک جهت تخلیه ترشحات خواهد شد.
دوره نقاهت طولانی‌تر سزارین
مادرانی که به روش سزارین زایمان می‌کنند درانجام کارهای روزمره و مراقبت از نوزاد به کمک خانواده و دوستان متکی می‌شوند؛ این زنان نسبت به کسانی که زایمان طبیعی داشته‌اند مدت طولانی تری احساس ناراحتی و محدودیت در حرکت داشته و برای کنترل درد نیاز به داروهای مسکن پیدا می‌کنند.
در عین حال، نمی‌توان جراحی سزارین را صرفاً سرشار از ایراد و عوارض دانست. در مواردی که جان مادر و نوزاد در خطر باشد یا شرایط مادر و نوزاد به نحوی باشد که مادر نتواند به روش طبیعی جنین خود را به دنیا بیاورد این روش بسیار نحات بخش خواهد بود اما در سال‌های اخیر به دلیل درآمدزا بودن این روش برای پزشکان، کمتر بودن مدت زمانی که پزشک برای تولد نوزاد نسبت به زایمان طبیعی صرف می‌کند و برخی مسائل فرهنگی مانند تمایل زنان به تعیین تاریخ زایمان توسط خودشان و تعیین تاریخ تولدهای رند و لاکچری، آمار زایمان سزارین بسیار بالاتر از حد معمول رفته و عوارض ذکرشده را برای مادران خواهد داشت.
مزایای زایمان به روش طبیعی چیست؟
زایمان طبیعی، که به معنای زایمان از طریق کانال زایمان و بدون استفاده از روش جراحی است، مزایای زیادی دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
بهبودی سریع‌تر
زنان معمولاً پس از زایمان طبیعی بهبودی سریع‌تری دارند و زمان بستری‌شدن در بیمارستان کوتاه‌تر است. زایمان طبیعی اغلب به استراحت و مراقبت کمتری نیاز دارد.
عوارض کمتر جراحی
زایمان طبیعی با خطرات و عوارض مرتبط با جراحی مانند عفونت، خونریزی و مشکلات بیهوشی، همراه نیست.
شیردهی بهتر
بسیاری از زنان پس از زایمان طبیعی به راحتی می‌توانند شیر خود را به نوزاد بدهند. شیردهی زودهنگام و موفقیت‌آمیز می‌تواند به سلامت نوزاد کمک کند. زایمان سزارین ممکن است با تأخیر در آغاز شیردهی همراه باشد، زیرا مادر ممکن است به دلیل جراحی و تأثیرات بیهوشی در وضعیت مناسبی برای شیردهی نباشد.
کاهش احتمال مشکلات تنفسی نوزاد
نوزادانی که از طریق زایمان طبیعی به دنیا می‌آیند، معمولاً در معرض مشکلات تنفسی کمتری هستند زیرا زایمان طبیعی به نوزاد کمک می‌کند تا مایع آمینوتیک را از ریه‌هایش تخلیه کند.
ارتباط عاطفی عمیق‌تر و زودتر با نوزاد
زایمان طبیعی به مادر این امکان را می‌دهد که به سرعت پس از زایمان نوزاد را در آغوش بگیرد. تماس پوست به پوست، که بلافاصله بعد از زایمان طبیعی مهیا می‌شود، به تقویت پیوند عاطفی و تنظیم دمای بدن نوزاد کمک می‌کند.
تضمین سلامت مادر و نوزاد
برای مادرانی که دوران بارداری سالمی داشته‌اند و مشکلی ندارند، زایمان طبیعی می‌تواند به حفظ سلامت عمومی و کاهش مشکلات مرتبط با آسیب‌های جراحی کمک کند. به علاوه، زایمان طبیعی می‌تواند به کاهش نیاز به داروهای دیگر که ممکن است از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شوند، کمک کند.
باوجود اثبات فواید بسیار زیاد و متعدد زایمان طبیعی نسبت به سزارین، این سؤال ایجاد می‌شود که چرا آمار زایمان طبیعی در ایران تا این حد پایین است؟
نتایج تحقیقات نشان داده که این موضوع می‌تواند به عوامل مختلفی ارتباط داشته باشد.
ترس از زایمان طبیعی
برخی از زنان و حتی برخی پزشکان ممکن است از درد زایمان طبیعی یا عوارض احتمالی آن نگران باشند و به سزارین به عنوان یک گزینه ایمن‌تر نگاه کنند. در این زمینه راهکارهایی مانند گسترش روش‌های زایمان بدون درد یا کم‌درد می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
تجربه‌های قبلی سزارین
اگر یک زن قبلاً زایمان سزارین داشته باشد، پزشکان معمولاً به سزارین برای زایمان‌های بعدی نیز تمایل دارند.
مسائل پزشکی
در برخی موارد، شرایط پزشکی خاص ممکن است نیاز به زایمان سزارین را افزایش دهد. به عنوان مثال، مشکلاتی مانند جفت سرراهی یا عدم رشد مناسب جنین می‌تواند موجب انتخاب سزارین شود.
تعارض منافع پزشکان و بیمارستان‌ها
این روزها نگاه تجاری بیش از نگاه پزشکی بر انجام عمل جراحی سزارین حاکم شده است و به همین دلیل در بسیاری از بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها، ممکن است سزارین به عنوان روش معمول‌تری برای زایمان توصیه شود، به ویژه در شرایطی که ظرفیت بیمارستان و منابع آن محدود هستند.
عوامل فرهنگی
ممکن است آموزش و آگاهی در مورد زایمان طبیعی و مزایای آن به اندازه کافی نباشد و همین امر منجر به انتخاب روش سزارین به جای زایمان طبیعی باشد. برخی از زنان ممکن است اطلاعات کافی درباره خطرات زایمان سزارین، عوارض ناشی از آن و مزایای زایمان طبیعی نداشته باشند و سزارین را به عنوان گزینه‌ای راحت‌تری ببینند. در حالی که بدن یک زن به طور ذاتی، با زایمان طبیعی تطبیق دارد.
کدام استان‌های کشورمان بیشترین آمار سزارین را دارند؟
داده‌های وزارت بهداشت از آمار سزارین در ایران نشان می‌دهد که استان گیلان که به عنوان سالمندترین یا پیرترین استان کشور نیز شهرت دارد، آمار بسیار بالاتری از سزارین را نیز داراست. آمار سزارین در گیلان حدود ۲۴ درصد بالاتر از میانگین کشوری است!
کمترین میزان سزارین در ایران نیز مربوط به استان سیستان و بلوچستان به عنوان جوانترین استان کشور است، در شهرستان ایرانشهر تنها ۲۲ درصد از زنان به روش سزارین صاحب فرزند می‌شوند.
راه برون‌رفت از بحران آمار بالای سزارین در ایران
یکی از راهکارهایی که وزارت بهداشت برای ترویج زایمان طبیعی در نظر گرفته، کاهش هزینه‌های آن نسبت به سزارین است. در عین حال اتخاذ راهکارهایی از قبیل ایجاد زیرساخت‌هایی برای بهبود فرآیند زایمان طبیعی و کاهش درد آن از قبیل فراهم شدن امکان زایمان در آب، در کنار فرهنگسازی برای زنان می‌تواند از جمله راهکارهای بهبود شاخص‌های زایمان طبیعی در کشور باشد.
در عین حال وزارت بهداشت می‌تواند از ابزارهای نظارتی خود مانند اعتباربخشی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و برخورد با پزشکانی که خارج از توصیه‌های پزشکی و اندیکاسیون، اقدام به توصیه سزارین به زنان باردار می‌کنند، استفاده کند تا روند افسارگسیخته زایمان به روش سزارین که یک روش بسیار پرعارضه و ناخوشایند برای بسیاری از مادران است، تا حدی کنترل شود.
سزارین در ایران ۳ برابر استاندارد جهانی
